อพท. ยกกรณีศึกษาปั้นความยั่งยืนที่จับต้องได้ ปูทาง “เมืองเก่าน่าน”ผงาดขึ้นเวทีระดับโลก

Onlinenewstime.com : แนวทางการพัฒนาพื้นที่ท่องเที่ยวสู่ความยั่งยืน คำพูดที่ดูเหมือนเป็นนามธรรม ตัวชี้วัดอะไร ถึงจะเรียกว่าความยั่งยืนที่สำเร็จแล้ว ดังนั้นการทำสิ่งที่เป็นนามธรรมให้เป็นรูปธรรม จำเป็นต้องมีตัวชี้วัดเป็นหมุดหมายของการดำเนินงาน ที่ชัดเจนในแต่ละช่วงเวลา เสมือนเป็นขั้นบันไดของความสำเร็จในแต่ละขั้นตอน ส่วนหนึ่งเพื่อเป็นกำลังใจให้กับคนทำงาน และอีกส่วนหนึ่ง เพื่อเป็นการตรวจสอบระหว่างทางก่อนถึงเป้าหมาย ให้แน่ใจว่าเดินมาถูกทาง  

กรณีศึกษาเมืองเก่าน่าน  1 ใน 6 พื้นที่พิเศษของ อพท. ที่วันนี้ กำลังมุ่งสู่การเป็นเดสติเนชั่นแห่งความยั่งยืนในระดับโลก ด้วยการเตรียมความพร้อมยกระดับเมือง เข้าสู่การเป็นสมาชิกเครือข่ายเมืองสร้างสรรค์ของยูเนสโก้ ในปี 2564 

ดร.ชูวิทย์ มิตรชอบ รักษาการแทนผู้อำนวยการองค์การบริหารการพัฒนาพื้นที่พิเศษเพื่อการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน (องค์การมหาชน) หรือ อพท. กล่าวว่า จากที่คณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 18 มกราคม 2555 เห็นชอบประกาศน่านเป็นพื้นที่พิเศษ ครอบคลุม 5 ตำบล รวมพื้นที่ 138.37 ตารางกิโลเมต

ประกอบด้วย เขตอำเภอเมือง ตำบลในเวียง ตำบลดู่ใต้ ตำบลนาซาว ตำบลบ่อสวก เขตอำเภอภูเพียง ตำบลม่วงตึ๊ด รวมกันเป็นพื้นที่พิเศษเมืองเก่าน่าน ด้วยแนวความคิดของยุทธศาสตร์การพัฒนา “น่าน เมืองเก่าที่มีชีวิต”

เพราะจุดเด่นของพื้นที่น่าน คือความเข้มแข็งของวิถีชีวิต วัฒนธรรม และโบราณสถาน ที่ยังตกทอดจากอดีตจนถึงปัจจุบัน  ผู้คนในพื้นที่ ยังคงรักษาวัฒนธรรมและประเพณีที่ดีงามไว้ได้อย่างสมบูรณ์

GSTC รหัสของความยั่งยืน

การพัฒนาเมืองเก่าน่าน โดยหลักการ อพท. ใช้รูปแบบคล้ายกันกับพื้นที่อื่นๆ คือ ใช้เครื่องมือที่เรียกว่า Global Sustainable Tourism Criteria (GSTC) ซึ่งเป็นเกณฑ์ของสภาการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืนโลก (Global Sustainable Tourism Council) ซึ่งมีทั้งหมด 4 มิติ ได้แก่

1. การบริหารจัดการ ซึ่งรวมถึงเรื่องความปลอดภัยนักท่องเที่ยว  

2. สังคมเศรษฐกิจ  

3. วัฒนธรรม

4.สิ่งแวดล้อม  

อพท. จะนำเกณฑ์ 4 มิติ ซึ่งมีทั้งหมด 41 ข้อ 105 ตัวชี้วัด ไปทาบกับทุกพื้นที่ที่เราลงไปทำงาน เพื่อจะได้ทราบว่า ควรต้องทำอะไรบ้าง

โดย  GSTC เป็นเกณฑ์ที่มีความเป็นสากล มีข้อดีคือ เป็นเกณฑ์ที่กำหนดเป้าหมายไว้กว้างๆ ทำให้สามารถปรับใช้ได้กับทุกพื้นที่ และทุกชุมชนของประเทศไทย โดยดูจากความพร้อมของพื้นที่เป็นหลัก

ส่วนของการยกมาตรฐานชุมชน อพท. มีเกณฑ์การท่องเที่ยวโดยชุมชน หรือ CBT Thailand  โดยใช้หลักการมีส่วนร่วมหรือ โค-ครีเอชั่น ให้ทุกคนได้ร่วมคิด ร่วมวางแผน ร่วมปฏิบัติ ร่วมรับผิดชอบ และร่วมรับผลประโยชน์

โดยในความร่วมมือนี้ จะดำเนินการโดยการจัดตั้งชมรมส่งเสริมการท่องเที่ยวโดยชุมชน เพื่อเป็นศูนย์รวมแต่ละความรู้ความสามารถ ที่จะมาประกอบกับเป็นการบริการที่ครอบคลุมตั้งแต่เรื่อง อาหาร ที่พัก กิจกรรมการท่องเที่ยว นักสื่อความหมาย สินค้าของที่ระลึก

ซึ่งชมรมจะทำงานร่วมกับ อพท. และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ในแต่ละเรื่องที่กำหนดขึ้นมา  ได้แก่ กรมการท่องเที่ยว การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย สำนักงานส่งเสริมการจัดประชุมและนิทรรศการ กรมการพัฒนาชุมชน กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น กรมอนามัย กรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อม

สภาอุตสาหกรรมท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย สมาคมท่องเที่ยว สถาบันการศึกษาทั้งส่วนกลางและท้องถิ่น และองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น เป็นต้น   

เพื่อให้ได้มาซึ่งข้อมูลทางด้านวิถีชีวิต อัตลักษณ์ วัฒนธรรมประเพณี  และพัฒนาให้เป็นจุดขายทางการท่องเที่ยว โดยให้ชุมชน เป็นผู้ขับเคลื่อนและบริหารจัดการกันเอง ภายใต้หลักการทำงานที่ อพท. วางไว้

“อพท. ใช้หลักการพัฒนา ตามแนวทางเกณฑ์การท่องเที่ยวอย่างยั่งยืนโลก หรือ GSTC  ผนวกกับองค์ความรู้ของ อพท. ตามเกณฑ์การท่องเที่ยวโดยชุมชนหรือ CBT Thailand มาพัฒนาให้กับท้องถิ่นและชุมชน เพื่อยกระดับการพัฒนาการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืนภายใต้มาตรฐานเดียวกัน”

เมื่อการดำเนินงานพัฒนาการท่องเที่ยวให้เกิดความยั่งยืน ถึงจุดหนึ่งต้องมีเป้าหมายที่เป็นรูปธรรมจับต้องได้ ถือเป็นความสำเร็จในแต่ละขั้นตอน  อพท. จึงเริ่มส่งชุมชนที่ได้พัฒนามีมาตรฐาน นำส่งเข้าประกวด ตั้งแต่ระดับประเทศ รับดับภูมิภาค และระดับโลก

จากระดับประเทศสู่เป้าหมายระดับโลก

สำหรับพื้นที่พิเศษเมืองเก่าน่าน  จึงมาลงตัวที่เป้าหมายการดำเนินงาน และเมื่อพัฒนาขึ้นมาได้ระดับหนึ่ง อพท. นำชุมชนเข้าสู่เวทีการประกวด ซึ่งการประกวดแล้วได้รับรางวัล ถือเป็นสิ่งยืนยันความสำเร็จ

โดยในปี 2560  ชุมชนตำบลบ่อสวก จังหวัดน่าน รับรางวัลอุตสาหกรรมท่องเที่ยวไทย (Thailand Tourism Awards) หรือรางวัลกินรี ระดับดีเด่นประเภทแหล่งท่องเที่ยวชุมชนจากการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย นำความภาคภูมิใจให้กับคนในชุมชน และชาวเมืองน่าน ซึ่งรางวัลนี้เป็นเครื่องการันตีให้กับการทำการตลาดให้กับชุมชนบ่อสวกอีกมากมาย

ต่อมาในปี 2563 ตำบลในเวียง ยังได้รับการคัดเลือก ให้เป็นสุดยอดแหล่งท่องเที่ยวยั่งยืน 100 แห่งของโลก ประจำปี 2020 หรือ TOP 100 2020  นอกจากนั้น อพท. ยังนำส่งผลสำเร็จของการพัฒนาอีก 2 กลุ่มที่เป็นพลังขับเคลื่อน ให้กับการท่องเที่ยวในเมืองน่านและแบรนด์น่านเน้อเจ้า จนได้รับรางวัลจากสมาคมส่งเสริมการท่องเที่ยวภูมิภาคเอเชียและแปซิฟิก (PATA) เป็นรางวัล PATA Gold Awards 2020 ประเภทรางวัล Women Empowerment  Initiative  และรางวัล PATA Gold Awards 2020 ประเภทรางวัล Youth Empowerment  Initiative  DASTA NAN Youth Club  ซึ่งเป็นรางวัลจากความเข้มแข็ง ของกลุ่มเยาวชนที่เป็นกำลังในการสืบสานภูมิปัญญาและวัฒนธรรม หากเขาได้เรียนรู้และเข้าใจอย่างลึกซึ้ง

ความสำเร็จที่เกิดขึ้น อพท. เป็นผู้ประสาน และผู้อำนวยการให้ทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้อง ได้มาร่วมมือกันทำงานในหน้าที่ของตัวเองอย่างเข้มแข็ง ภายใต้เป้าหมายเดียวกัน

โดยมีทั้งชุมชน หน่วยงานท้องถิ่น อพท. 6  หน่วยงานภาครัฐที่เกี่ยวข้อง ในการสร้างสรรค์ผ่านการพัฒนาสิ่งแวดล้อมโครงสร้างทางสังคมและต้นทุนทางวัฒนธรรม ประวัติศาสตร์ ขนบธรรมเนียม  ตลอดจนจารีตประเพณีท้องถิ่น มาผสมผสานกับเทคโนโลยีสมัยใหม่ เพื่อสร้างรายได้ให้ชุมชน และเกิดเส้นทางท่องเที่ยวโดยชุมชนทำให้

และในปี 2564 อพท. อยู่ระหว่างการเตรียมความพร้อม ให้กับจังหวัดน่าน เพื่อเข้าสู่การประเมินเข้าเป็นเครือข่ายเมืองสร้างสรรค์ (UCCN ) ขององค์การเพื่อการศึกษาวิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ หรือ ยูเนสโก  ด้านหัตถกรรมและศิลปะพื้นบ้าน และนี่คือเป้าหมายสูงสุดของความสำเร็จ ของการพัฒนาความยั่งยืน ให้กับพื้นที่หรือเมืองเล็กๆอย่างจังหวัดน่าน แต่เต็มเปี่ยมไปด้วยวัฒนธรรมและวิถีชีวิต ได้คงอยู่ต่อไปอย่างยั่งยืน และทำการตลาดได้ บนมาตรฐานการบริหารจัดการ ที่หน่วยงานระดับโลกให้การยอมรับ